Jarzęby w ogrodzie – przegląd gatunków, uprawa i zastosowanie
Słysząc słowo jarząb od razu przychodzi nam na myśl „czerwona jarzębina”, znana z piosenek, tradycji, rodzimego krajobrazu a także z ogrodu. Tymczasem do jarzębów należy znacznie więcej gatunków i ogromna liczba odmian o nie mniejszych walorach dekoracyjnych. Poznaj gatunki jarzębów i dowiedz się więcej o ich uprawie i zastosowaniu.
Do rodzaju jarząb (łac. Sorbus) należy wiele roślin (drzew, rzadziej krzewów) z rodziny różowatych (Rosaceae). Poznaj najpopularniejsze gatunki jarzębu i dowiedz się, jakie maja zastosowanie w ogrodzie oraz jakie warunki uprawy należy im zapewnić.
Spis treści
- Jarząb pospolity - najbardziej znany jarząb
- Inne gatunki jarzębów
- Jarzęby w ogrodzie - wymagania i uprawa
- Zastosowanie jarzębów w ogrodzie i nie tylko
Jarząb pospolity - najbardziej znany jarząb
Najpopularniejszym gatunkiem jest jarząb pospolity (Sorbus aucuparia), powszechnie nazywany czerwoną jarzębiną. To niskie drzewo, rzadko dorastające do 15 m wysokości. Jego ozdobą są nieparzysto pierzaste liście i czerwone (lub pomarańczowe) owoce zebrane w podbaldachy. Zawiązują się i dojrzewają od lipca do października. Jarząb pospolity kwitnie od maja do czerwca. Kwiaty mają białą barwę. Warto zwrócić uwagę na odmiany:
- jarząb pospolity 'Fastigata' – o wąskiej, kolumnowej koronie, dzięki której dobrze sprawdza się w zieleni miejskiej i w małych ogrodach,
- jarząb pospolity 'Pendula' – atrakcyjna odmiana o płaczącym pokroju, doskonała jako na soliter.
>>Przeczytaj też: Jarzębina – właściwości i lecznicze zastosowanie owoców jarzębiny, kiedy zbierać owoce, jak je przygotować
Autor: www.thinkstockphotos.com
Jarząb mączny (Sorbus aria)
Inne gatunki jarzębów
Równie dekoracyjne, choć rzadziej spotykane w naszym kraju, są inne gatunki jarzębu: jarząb brekinia, jarząb mączny, jarząb szwedzki, jarząb Arnolda.
- Jarząb brekinia (łac. Sorbus torminalis) rośnie głównie na północno-wschodnich terenach kraju. Dorasta do 25 m wysokości, jego liście są bardziej podobne do klonu niż do „jarzębiny”. Jesienią wytwarza owoce o brązowej barwie (początkowo są czerwonożółte).
- W środowisku naturalnym w Polsce występuje także jarząb mączny (Sorbus aria), osiągający do 3 do 15 m wysokości. To drzewo lub krzew (z tendencją do wytwarzania wielu pni) wykształcający jajowate, błyszczące liście, białe kwiaty zebrane w wiechy (kwitnie w maju i czerwcu) oraz żółtoczerwone owoce.
- Na Pomorzu naturalnie występuje jarząb szwedzki (Sorbus intermedia). Jednocześnie gatunek ten jest uprawiany na terenie całego kraju, ze względu na dużą przydatność w obszarach miejskich (jest odporny na zanieczyszczenie powietrza). Nic nie stoi na przeszkodzie, aby uprawiać go także w przydomowych ogrodach. To średnio wysokie drzewo dorastające do około 15 m wysokości. W przeciwieństwie do jarzębu pospolitego wytwarza pełniejsze liście (pierzastowrębne) o owalnym kształcie. Kwitnie w maju na biało. Kwiaty są atrakcyjne, tworzą okazałe, owłosione kwiatostany. Od września dojrzewają duże (do 13 mm), kuliste owoce o pomarańczowoczerwonej barwie.
- Do nietypowych jarzębów zalicza się jarząb Arnolda 'Pink Veil' (Sorbus arnoldiana), jarząb Koehnego (Sorbus koehneana), jarząb kaszmirski (Sorbus cashmeriana) i Sorbus gonggashanica. Pierwszy z nich wytwarza owoce o barwie jasnoróżowej, pozostałe owocują na biało i kremowobiało.
>>Przeczytaj też: Jakie wybrać drzewa i krzewy do ogrodu
Jarzęby w ogrodzie - wymagania i uprawa
Jarzęby są cenione nie tylko ze względu na atrakcyjny wygląd, ale przede wszystkim z uwagi na łatwość uprawy. Najobficiej kwitną i owocują w miejscach słonecznych, ale dobrze radzą sobie także w częściowym zacienieniu. Tolerują różne typy gleb, nawet te piaszczyste (powinno się unikać uprawy jedynie na podłożu podmokłym oraz gliniastym).
Większość jarzębów jest w pełni mrozoodporna i nie wymaga stosowania osłony przed nadejściem zimy. Optymalny termin sadzenia to jesień (październik, listopad) oraz wczesna wiosna (kwiecień). Gatunki obce, bardziej wrażliwe na ujemne temperatury, należy sadzić wyłącznie wiosną.
Młode okazy w czasie suszy zaleca się podlewać, starsze dobrze znoszą nawet długotrwałe niedobory wody.
Regularne cięcie w przypadku jarzębów nie jest konieczne – wykonuje się je w razie potrzeby, korygując pokrój lub usuwając pędy uszkodzone, martwe lub wyrastające zbyt nisko na pniu.
Jarzęby można sporadycznie dokarmiać dla intensywniejszego wzrostu, kwitnienia i owocowania. Szczególnie cenne są nawozy organiczne, np. obornik. Grupa jest mało podatna na choroby (sporadycznie są porażane m.in. przez parch i zamieranie pędów) oraz szkodniki (głównie przędziorki).
>>Przeczytaj też: Najpopularniejsze drzewa ozdobne, które możesz posadzić nawet w małym ogrodzie
Zastosowanie jarzębów w ogrodzie i nie tylko
Jarząb w małych ogrodach może pełnić funkcję solitera – uprawianego w wyeksponowanym miejscu, np. na trawniku. Jednorodne gatunki warto wykorzystywać do tworzenia szpalerów i alei. Można nawet pokusić się o tworzenie kompozycji i założenie dzikiego żywopłotu (różne gatunki jarzębów, a ponadto bez czarny, bez błękitny, dzika róża, głogi, kruszyna i aronia). Owoce jarzębów stanowią cenne źródło pokarmu dla ptaków w okresie późnojesiennym i zimowym. Drzewo dobrze sprawdza się w ogrodach wiejskich i leśnych.
Poza ogrodem jarzęby można wykorzystać do zadrzewiania mało urodzajnych terenów, nieużytków i skarp. Ze względu na brak pracochłonności zabiegów pielęgnacyjnych (są rzeczywiście minimalne) jarzęby poleca się sadzić na działkach rekreacyjnych i w ogrodach ROD.
